RUPA-RUPA PENYAKIT DALAM BAHASA SUNDA DAN MUSIM DALAM BAHASA SUNDA
balas bogo => kasakit kulit sabangsa hapur, warnana bodas semu karadak.
– batuk gangsa => batuk lantaran aya gangguan dina bayah (tbc, jsb),
– batuk bangkong => batuk kosong.
– bisul => kasakit handapeun kulit, bareuh nu ngandung nanah sarta mataan.
– bisul beunyeur => bisul leutik, matana siga beunyeur.
– borok => raheut nu tuluy nanahan lantaran inféksi atawa radang anu pohara.
– botoleun => kasakit dina dampal suku, liangan.
– budug => kasakit kulit, baruntus atawa carénang, biasana ateul lantaran kuman.
– bungkul => sabangsa bisul ngan leuwih teuas.
– cacar, kuris => kasakit kulit nu babari tépa.
– cenang => sarupa bisul ngan leutik, aya nanahan,
– conge => kasakit jero ceuli, kaluar nanah.
– éwateun => kasakit kulit, warna semu beureum ngageblég, karasa ateul, renyem.
– geregeseun => kasakit nyeri kiih, upamana dilantarankeun ayana batu dina jero rarangan (kencing batu).
– gondok => kasakit dina beuheung lantaran kurang yodieum, siga bareuh ngagandoy, tumerapna sok nahun.
– gondongeun => kasakit bareuh dina beuheung bagian luhur, tumerapna henteu lila, biasa disebut panyakit anjing, sok diubaran ku bulao.
– hapur => kasakit kulit totol-totol barodas, karasana ateul mun kakésangan, babari tépa.
– hapur kembang => hapur nu bodas katenjona, bisa diubaran ku daun laja.
– hapur beusi => hapur nu leuwih kandel, hésé leungitna.
– hileudeun => kasakit lantaran inféksi dina ramo jeroeun kuku.
– jengkoleun => kasakit nyeri kiih lantaran loba teuing dahar jengkol.
– jangar, rieut => nyeri sirah jejeletétan.
– keremieun => kasakit ateul bujur lantaran cacing keremi.
– késrék=> kasakit kulit sapérti éksim garing.
Sesebutan Waktu nu Patali jeung Jaman[édit | édit sumber]
1. Kiwari nya éta jaman nu keur dilakonan ayeuna
2. Baréto nya éta jaman nu geus lila kaliwat
3. Baheula nya éta jaman nu geus lilia kaliwat béh ditueun baréto
4. Bihari nya éta jaman nu geus kaliwat lila pisan
5. Jaga nya éta jaman nu lila kénéh bakal kasorang
6. Isuk jaganing géto (pagéto) nya éta jaman nu moal lila bakal kasorang
7. Baring supagi nya éta isuk jaganing géto, dina waktu nu bakal datang.[2]
Sesebutan Waktu Séjénna[édit | édit sumber]
1. Sakiceup nuduhkeun waktu nu sakeudeung pisan
2. Sakedét nuduhkeun waktu nu sakeudeung pisan
3. Sakilat nuduhkeun waktu nu sakeudeung pisan, diupamakeun kana liana kilat nu ngaburinyay
4. Saharita waktu éta atawa harita kénéh
5. Sajongjongan nuduhkeun waktu sawatara sekon
6. Sakedupan nuduhkeun waktu saharita, jero sawatara sekon
7. Sapanyeupahan nuduhkeun waktu nu teu sabaraha lilana, kira-kira lilana sarua jeung nu keur nyeupah
8. Sapangéjoan nuduhkeun waktu nu rada lila, kira-kira lilana sarua jeung nu keur ngéjo (nyangu)
9. Sapoé sapeuting nuduhkeun waktu anu lilana dua puluh opat jam
10. Saminggu nuduhkeun waktu anu lilana tujuh poé
11. Sabulan nuduhkeun waktu anu lilana opat minggu (28,29,30 atawa 31 poé)
12. Sabulan campleng nuduhkeun waktu anu lilana sabulan jejeg
13. Saumur jagong nuduhkeun waktu anu lilana sarua jeung umur melak jagong, kira-kira tilu bulan satengah
14. Sausum nuduhkeun waktu anu dicirian ku sakali usum, upamana usum hujan, usum kadu
15. Sataun nuduhkeun waktu anu lilana dua welas bulan
16. Sataun landung nuduhkeun waktu anu lilana dua welas bulan leuwih
17. Sawindu nuduhkeun waktu anu lilana dalapan taun
18. Saabad nuduhkeun waktu anu lilana saratus taun
19. Samilénium nuduhkeun waktu anu lilana sarébu taun.[2]
Usum-Usuman[édit | édit sumber]
Usum-usuman nyaéta waktu anu nuduhkeun usum atawa waktu nu tangtu, upamana waé usum hujan, usum kadu.[2] Usum-usuman bisa dibagi sababaraha waktu, saperti dihandap ieu.[2]
Waktu nu Patali jeung Kayaan Alam[édit | édit sumber]
1. Usum mamaréng nya éta usum mimiti ngijih
2. Usum ngijih nya éta waktu mindeng turun hujan
3. Usum dangdarat nya éta usum panyelang antara ngijih jeung katiga, hujan jeung halodo kakapeungan
4. Usum katiga nya éta usum halodo, usum teu hujan
5. Usum barat nya éta usum angin grdénu jolna ti kulon, pacampur jeung hujan
6. Usum selatan nya éta usum loba angin nu jolna ti kidul-wétan.[2]
Waktu Nu patali jeung Kaayaan nu aya di Masarakat[édit | édit sumber]
1. Usum ngagebug nya éta usum loba nu gering parna, loba nu maraot
2. Usum sasalad nya éta usum loba panyakit nu babari tépa
3. Usum parepok ny éta usum loba nu kawin
4. Usum paceklik nya éta usum kurang dahareun, pangpangna béas atawa paré, usum paila
5. Usum tigerat nya éta usum paceklik
6. Usum nguyung nya éta usum paceklik.[2]
Waktu nu Patali jeung Tatanén di Sawah[édit | édit sumber]
1. Usum nyambut nya éta mangsa ngagarap sawah
2. Usum tebar nya éta mangsa ngawurkeun binih kana pabinihan
3. Usum tandur nya éta mangsa melak binih parénu tos jadi di kotakan sawah
4. Usum ngarambét nya éta mangsa miceunan jukut nu jaradi antara tangkal paré di sawah
5. Usum celetu nya éta mangsa siki paré geus mimiti cul-cel baruahan
6. Usum beukah nya éta mangsa paré areusian, bareukah
7. Usum rampak nya éta mangsa paré geus rampak kaluar humbutna
8. Usum beuneur héjo nya éta mangsa paré geus beuneur tapi masih kénéh héjo
9. Usum pibuateun nya éta mangsa paré ngadagoan waktu nu mustari pikeun dipanén
10. Usum panén nya éta mangsa paré diala (dibuat).[2]
Waktu nu Patali jeung Tatanén di Huma[édit | édit sumber]
1. Usum nyacar nya éta mangsa nyacar leuweung pihumaeun
2. Usum ngahuru nya éta mangsa ngaduruk kai jeung kakayon séjénna
3. Usum ngaseuk nya éta mangsa melak paré huma
4. Usum ngoréd/ngoyos nya éta mangsa meresihan jukut nu jaradi antara luwukan paré ku koréd
5. Usum dibuat/ngétém nya éta mangsa ngala paré
Wanci janari gedé => kira-kira tabuh 01.00 – 03.00 peuting.
Wanci janari leutik => kira-kira tabuh 03.30 – 04.30
Wanci balébat => waktu pajar geus udat-udat (sinar panonpoé) beulah wetan (± tabuh 04.30)
Wanci carangcang tihang => wanci liwat pajar, téténjoan remeng-remeng kénéh (± tabuh 04.30 – 05.00)
Wanci haneut moyan => waktu sedeng ngeunah dipaké moyan (± tabuh 07.00 – 08.30)
Wanci rumangsang => waktu panonpoé geus mimiti karasa panas (± tabuh 09.00)
Wanci pecat sawed => waktu munding anu dipaké magawe dilaan sawedna (± tabuh 10.00)
Wanci manceran/lohor => waktu panonpoé luhureun sirah, tengah poé (tabuh 12.00)
Wanci lingsir ngulon => waktu panonpoé geus mimiti gésér ka kulon (tabuh 13.00)
Wanci panonpoé satangtung => ± tabuh 15.00 waktu
Wanci tunggang gunung => panonpoé geus rék surup, ayana dina luhureun gunung (± tabuh 16.00-17.00)
Wanci sariak layung => waktu layung (sinar panonpoe) di langit katénjo beureum. (± tabuh 17.00 – 18.00)
Wanci sareupna => geus mimiti reup poék (± tabuh 18.30)
Wanci sareureuh budak => waktu budak leutik geus mimiti carapéeun tas hareureuy jeung dulurna (± tabuh 20.00)
Wanci tengah peuting => ± tabuh 24.00
– kokoloteun => kasakit kulit beungeut, semu harideung, lantaran kapanasan atawa wedak.
– leuncangeun => kasakit dina sela-sela ramo suku, marentis atawa bareulah, dilantarankeun ku kuman cai, karasana ateul.
– mejen => hésé ngising, kabebeng.
– mengi => asma, kasakit hésé ngambekan pangpangna upama katiisan.
– mimiseun => kaluar getih tina irung lantaran sariawan, jst.
– muriang => awak panas-tiris lantaran katerap kasakit malaria, jsb.
– peujit koréseun => kasakit nyelengit beuteung lantaran telat barangdahar.
– reunghaseun => kasakit kulit, kulit semu tarutung tur semu upamana lantaran keuna ku geutah reunghas.
– rieut => nyeri sirah.
– rorombéheun => kasakit dina dampal suku pangpangna dina lebah keuneung, kulitna bareulah.
– sakalor => kasakit sarap, épilépsi.
– salatri => kasakit nu timbul lantaran kosong beuteung, karasa lieur sebel, tor kaluar késang tiis.
– kalikiben => rasa nyeri dina jero beuteung anu sok timbul upama tas dahar (nginum) kagujrug-gujrug ku lulumpatan.
– salésma => kasakit irung, influenza, flu.
– sampar => kasakit nu babari tepa.
– sariawan => kasakit nu ngalantarankeun barusuh, lantaran panas beuteung.
– sumbilangeun => kasakit awéwé, nyeri pianakan waktu keur kotoran.
– tajam => diséntri, kasakit beuteung nu dilantarankeun ku baksil.
– tampek => kasakit kulit, ateul semu panas, biasa tumerap ka budak.
– tibar => kasakit sarupa bisul, matana tujuh.
– turuwisen => kasakit sarupa cénang dina biwir panon.
– uuseupeun => kasakit dina tikoro, karasana nyeri neureuy, aya useupan.
– wasir => ambéyen, nongtot bool.
– sisidueun => gangguan di jero dada lantaran katiisan nu nimbulkeun ceklak-cekleuk.
– jeungjeuriheun => kasakit nyeri kiih, cenah lantaran nginum cai nu can asak pisan.
– radang => kasakit kulit nu nanahan
Dicutat Tina : https://su.wikipedia.org/wiki/Waktu_jeung_Usum-Usuman
https://awan965.wordpress.com/2009/03/22/ngaran-rupa-rupa-kasakit/
No comments:
Post a Comment